Świętowit (mit.słowiańska) - bóg słowiański czczony przez Słowian połabski/Połabian. Jego charakterystyczną cechą były cztery twarze zwrócone w cztery strony świata. Czasem niepoprawnie nazywa się go Światowidem. Jego świętym zwierzęciem był biały koń, którego trzymano w świątyni na Rugii Według Aleksandra Gieysztora i wielu innych badaczy, jest on samą postacią, co Rusińsko-Polski Perun czczony pod inną nazwą [1], gdyż wojownicy ruscy składali na niego przysięgi, choć
Nazewnictwo[]
*Svęto-vitъ – od należącego do tzw. zgodności irańsko~bałto-słowiańskich: słowa svętъ „święty” poświadczonego we wszystkich językach słowiańskich; staro-cerkiewno-słowiańskie svętъ, rosyjskie svjatoj/святой, polskie święty itd., litewskie šventas (ale łotewskie svęts jest pożyczką z rosyjskiego svjat-oj), staropruskie Swente, awestyjskie spənta. Ważny termin z zakresu magii i religii, choć pierwotnie niereligijny. To niereligijne znaczenie zachowane zostało w słowiańskim *Svęto-pъlkъ (polskie Świętopełk, rosyjskie Svjatopolk/Святополк), Świętosław (ros. Svjatoslav/Святослав) oraz właśnie *Svęto-vitъ (łacińskie Svantevitus)[8] z drugim członem *vitъ= „pan”, spotykanym w imionach słowiańskich: *Dobrovitъ, *Gostьvitъ, *Ljudьvitъ, *Vitomirъ, *Vitoslavъ etc. Aleksander Brückner dodawał: Świętowit jest specjalnością pomorsko-lucicką; roiło się tam od nazw podobnych, jak to Jarowit (Mars pogański, czczony r. 1127 w Hawelbergu, niedaleko Łaby, i w Wielgoszczy na Pomorzu); w Korzenicy na Rui[9] wymienia Sakso Gramatyk Rujewita o siedmiu twarzach, Porewita (Borzywita?) o pięciu (i Porenuta jakiegoś?) [...] Świętowita nazwa jest zupełnie identyczna z Jarowitową, por. Świętopełk=Jaropełk itd., i należy do wszelkich innych nazw na -wit, jak nasz Siemowit, południowy – Ludziwit itd., jest to więc nazwa niby-osobowa i już dlatego nie może oznaczać bożka ogólnosłowiańskiego, lecz lokalnego tylko, czczonego głównie na półwyspie witowskim, od niego widocznie nazwanym.
Rozpowszechniona w wielu niefachowych publikacjach forma Światowid pochodzi od Joachima Lelewela, który inspirując się wyglądem odkrytego w 1848 roku posągu ze Zbrucza zapisane po łacinie imię Svantevit rozszyfrował błędnie jako Światowid, co miało znaczyć „patrzący w cztery strony świata”
Imię Świętowit to zbitek dwóch słów: Święty i wit (dawniej: pan). Święty w tym wypadku oznacza ,,potężny", co po rozkodowaniu daje: Potężny Pan. Już sama nazwa wskazuje na jego duże znaczenie w słowiańskiej mitologii.
Kult[]
Jedynym miejscem kultu tego boga jest wyspa na morzu bałtyckim - Rugia, za czasów pogaństwa zamieszkiwana przez plemię Ranów. Właśnie oni zbudowali na jego cześć wspaniałą świątynie w grodzie Arko. W jej wnętrzu stała statuetka przedstawiająca Świętowita według wyobrażeń ludu z rogiem. Przy nim leżały trzy przedmioty: Uzda, siodło i miecz. Świętowit z Arkony.
Świątynią opiekował się kapłan z długimi włosami i wąsami. jego obowiązkiem było sprawowanie władzy nad uroczystościami, dbanie o czystość i zajmowaniem się świętym zwierzęciem bożka - Białym koniem, który jako tako był elementem wyposażenia pomieszczenia. O mógł jedyny do niej wchodzić. Oddawano Świętowitowi taką cześć, że nawet chuchnięcie na jego posąg uznawano za zniewagę, a więc należało (kapłanowi) wstrzymać oddech na czas pobytu w świętym miejscu.
Dniem poświęconym mu był ten po zebraniu plonów na polach. Rani gromadzili się przed świątyniom i składały swoje dary najczęściej w postaci jedzenia lub elementów zbrojnych odebranymi przeciwnikom w walce. Później kapłan podchodził do ludu trzymając róg z posągu Świętowita wypełniony miodem pitnym albo piwem. Od tego, ile trunku, nalanego podczas poprzedniej uroczystości, zachowało się w rogu zależały przepowiednie skierowane do Ranów [2]. Następnie opróżniał róg, nalewał nowy płyn, a po modlitwie odkładał go z powrotem do prawej dłoni figury i cały cykl rozpoczynał się od nowa. Później organizowano wielką uroczystość.
Popkultura[]
- W filmie ,,Animowana Historia Polski" przedstawione jest powalenie posągu Świętowita, jako symbol obalenia pogaństwa w Polsce.
Galeria[]
