Żmij

Żmij (mit. słowiańska) - Smokopodobna istota pojawiająca się w kulturze wszystkich słowiańskich narodów, jedna wersja mówi że to po prostu inna nazwa smoków pojawiających się w podaniach Europy i Azji, a Słowianie mieli własną wersje istot ziejących ogniem, a inna wersja podaje że jest to zupełnie inna postać. Żmije wykazują przede wszystkim analogie do smoków chińskich i tocharskich.

Wyobrażano je sobie, jako uskrzydlony wąż lub inne gadzie stworzenie o innej posturze w porównaniu do smoczych odpowiedników, zazwyczaj z kilkoma szyjami i głowami.

Najwięcej wspominają o nim źródła południowo-słowiańskie i wschodnio-słowiańskie. Różnica miedzy nimi i smokami była taka, że Żmije byli z reguły przychylni ludziom, a ci drudzy byli stworzeniami negatywnymi, próbującymi pochłonąć, zjeść Słońce, a np. Smok Wawelski terroryzował państwo księcia Kraka i żądał ludzkiej ofiary.

Żmij, a człowiek[]

Lecącego Żmija widziano w ognistych elementów niebie (asteroidach i meteorytach), co pokazuje że ludność kojarzyła go sobie z ogniem, niszczycielską mocą, lecz mimo to był na obszarze całej Słowiańszczyzny uznawany za postać przychylną człowiekowi, jak wspomniano na wstępie.

Był przede wszystkim naturalnym wrogiem okrutnych smoków powietrznych, a według Bułgarów - zaprzysiężonymi wrogami Lamii. Dodatkowo opiekował się wodami i strzegł, aby zasiewy poszły bez komplikacji i rosły prawidłowo.

Na Bałkanach jednak związek mitycznych gadów i ludzi był jeszcze większy. Żmij mógł przybrać formę człowieka, ożenić się z ludzką kobietą i spłodzić potomstwo, które stawało się nad zwyczaj silne i walczyło ze złymi istotami. Dodatkowo mieli możliwość metamorfozy w Żmija.

Żmij, jako bóstwo i demon[]

W Polskiej wsi Rossoszycy czczono Żmija, jako boga. Miał on być patronem sądów i bóstwem sprawiedliwości, a także jednocześnie władał wężami, karał podobno przestępców. Nawet kierowano w jego stronę inwokacje. Jednak ten kult nigdzie indziej nie był spotykany.

Z terenów Łużyckich pochodzi podania o trzech demonicznych żmijach, nawiązującymi do ogólnosłowiańskiego Kłobuka: Mlecznym, Pieniężnym i Żytnim. Pierwszy okradał sąsiadów swego pana z mleka, drugi kradł pieniądze, podczas gdy trzeci zabierał ze sobą żyto. Cała trójka zwracała swoje łupy swemu właścicielowi. Ten mit także nie był spotykany nigdzie indziej.

Ciekawostki[]

Mimo swej pozytywnej natury, u Słowian wschodnich istniały podania o złym Żmiju Gorynycza (z ros. Змей Горыныч), którego pokonał Dobrynia Nikiticz.
Do dziś zachowały się nazwy miejscowości, które nawiązują do podań o Żmijach np. Żmigród i Nowy Żmigród.
Jego postać znajduje się w herbie Nowego Żmigrodu i w godle Piastów mazowieckich z linii czerskiej.
Po chrystianizacji nie zniknął on z życia Słowian. Legenda pochodząca z Zgorzelca opowiada o Żmiju pieniężnym, który strzegł skrzynkę z pieniędzmi stojącą na schodach kościoła św. Piotra.
Istnieje baśń Hansa Andersena pod tytułem ,,Krzesiwo" opowiadająca o trzech psach strzegących trzech pieniężnych skarbów. Trzy psy mogą odpowiadać trzem Żmiją z Łużyc powiększającymi majątek gospodarzy, a fakt o strzeżenia skarbów może się odnosić do legendy z Zgorzelca.
Według mitu to on stworzył Żmijowe Wały w Kijowie - to jedyny mit europejski, gdzie człowiek dosiadł bezpośrednio smoka.