Artemida (także Artemis) - bogini łowów, polowania, łucznictwa, dzikiej przyrody, Księżyca, czystości, zwierząt, lasów, gór i porodu.Na wielu rzeźbach i obrazach przedstawia się ją z jeleniami lub w lesie. Uważana również za boginię płodności, niosącą pomoc rodzącym kobietom. Często utożsamiano ją z Hekate, Ejlejtyją i Selene. Jej rzymską odpowiedniczką była Diana.
Historia[]
Dzieciństwo[]
Była córką Zeusa i Leto, siostrą bliźniaczką Apollina. Według mitu urodziła się pierwsza na wyspie Delos i przez krótki czas pomagała matce w porodzie syna, który odbył się także na Delos. Zaraz po tym udała się wraz z ciotką Hestią na Olimp, gdzie Zeus uznał ją za swoją córkę. Dostała ona od Pana siedem suk i sześć psów myśliwskich, a od Hefajstosa dostała łuk prosto z wyspy Lipara. Została trzecią dziewiczą boginią olimpijską - dwie pozostałe to Hestia i Atena. Polowała wraz ze swoimi wyznawczyniami. Jedną z nich była Britomartis, córka Zeusa, która była tak dobra w wyplataniu sieci, że bogini zamieniła ją w boginię.
Niobe[]
Niobe była królową Teb nad którymi władała wraz ze swoim mężem Amfionem. Mieli razem czternaścioro dzieci - siedem synów i siedem córek. Pyszna córka Tantala gdy usłyszała o święcie na cześć Leto - matki Artemidy i Apollina zaczęła się pysznić. Uważała, że jest od niej lepsza ponieważ w przeciwieństwie do niej urodziła czternaścioro dzieci. Kiedy Manto wzywała tebanki, by złożyły ofiarę Leto, Niobe odmówiła. Zaraz potem pojawili się Artemida i Apollo, którzy wybili dwanaścioro dzieci Niobe - Artemida zabijała córki, a Apollo synów Niobe. Przy życiu zostali jedynie Chloris oraz Amyklas. Widząc to Amfion odebrał sobie życie. Zeus zlitował się nad zrozpaczoną Niobe i zamienił ją skałę i przeniósł do Azji mniejszej, gdzie od tamtego czasu stoi góra Sypilos.
Akteon[]
Akteon był wielkim myśliwym, synem boga Aristajosa i śmiertelnej księżniczki Autonoe. Był szkolony przez centaura Chirona od którego dostał psy myśliwskie. Pewnego razu podczas polowania zobaczył Artemidę i jej towarzyszki kąpiące się w jeziorze i od razu się zakochał. Wyszedł z ukrycia i poprosił boginię o rękę. Wściekła bogini zamieniła go w jelenia i zagwizdnęła, czym zwabiła psy Akteona, które rozszarpały swojego pana. Smutek zwierząt po stracie pana ukoił Chiron, który wyrzeźbił posąg, dzięki czemu zwierzęta myślały, że ich właściciel cały czas jest z nimi.
Sipriotes[]
Następną osobą, która zobaczyła nagą Artemidę był Sipriotes, zwykły chłopiec. Gdy bogini go zobaczyła dała mu wybór, ponieważ był dzieckiem - albo śmierć albo zmiana płci. Sipriotes wybrał drugą opcję i dołączył do towarzyszek bogini.
Tytios[]
Hera wciąż wściekła po romansie Leto i Zeusa nasłała Tytiosa, potwora, który był także jej pasierbem, by porwał kochankę jej męża zmierzającą do Delf. Apollo gdy to ujrzał razem ze swoją siostrą zabili go złotymi i srebrnymi strzałami. Następnie udali się do pałacu Hadesa i poprosili swojego stryja o surową karę dla niego. Podobnie jak Prometeusz był przywiązany do skały, a każdego ranka pojawiał się sęp i wyjadał mu wnętrzności.
Kallisto[]
Jedną z wyznawczyń z orszaku Artemidy była nimfa Kallisto. Niestety jej uroda przyciągnęła uwagę Zeusa. Gdy król bogów ujrzał nimfę bezbronną, bez łuku i strzał postanowił ją uwieść. Przybrał postać Artemidy i usiadł koło łowczyni, która nie przejrzała podstępu. Fałszywa Artemida cały czas się przysuwała do nimfy, a gdy było dość blisko przytuliła i zaczęła całować z taką namiętnością, że Kallisto domyśliła się, że to nie może być jej pani i przyjaciółka. Dziewięć miesięcy później podczas kąpieli tylko ona nie chciała wchodzić do wody. Jej towarzyszki nimfy ze śmiechem zerwały z niej szatę i dowiedziały się o sekrecie - dziecku. Artemida wypędziła Kallisto z grona swoich towarzyszek, ponieważ zrezygnowanie z dziewictwa było zdradą. Po jakimś czasie Kallisto urodziła syna Arkasa.
Gigantomachia[]
Artemida odegrała bardzo ważną rolę w Gigantomachii. Jej pierwszym bohaterskim czynem było zabicie Aoladów, Otisa i Efialtesa, którzy stawiali górę na górze, by zniszczyć Olimp od góry. Nie dał im rady nawet Ares, którego uwięzili w dzbanie. Artemida zamieniła się w łanie i wyskoczyła na spotkanie gigantom. Oboje chcieli zabić zwierzynę i rzucili w nią oszczepami. Bogini uskoczyła, a oszczepy wbiły się ciała gigantów zabijając ich na miejscu. Razem z Heraklesem zabiła również jednego z ich braci, Grationa.
Bufagos[]
Artemida czasami wybierała się na samotne łowy w lasach Arkadii. Od czasu do czasu zdarzało jej się spotykać olbrzyma Bufagosa, Pożeracza Byków. Po kilku spotkaniach syn Japeta zakochał się w bogini, pomimo, że miał już żonę Promne. Bufagos jednak nie mógł bez niej żyć. Pewnego razu napadł ją, a bogini zabiła go śmiercionośną strzałą.
Orion[]
Wśród ofiar bogini jest także Orion, myśliwy olbrzym. Są trzy wersje, dlaczego Bogini zmierzyła się z Orionem: olbrzym wyzwał ją na pojedynek na rzuty, porwał jej towarzyszkę Opis lub próbował zgwałcić samą Artemidę. Bogini zesłana na Oriona skorpiona, którego jad okazał się śmiertelny.
Alfejos[]
Kolejnym mężczyzną zakochanym w Artemidzie był Alfejos, bóg rzeki o tej samej nazwie płynącej między Elidą, a Arkadią. Zawsze, gdy zmęczona bogini po łowach kąpała się w rzece, bóg prosił ją, by wyszła za niego, lecz ta odmawiała. W końcu syn Okeanosa wymyślił podstęp - zamierzał porwać córkę Zeusa, kiedy ta wraz z towarzyszkami będzie świętowała święto u ujścia rzeki Letrinoj. Artemida jednak przejrzała jego podstęp i razem z towarzyszkami umazała twarz błotem, a gdy Alfejos wbiegł na łąkę, na której odbywały się obrzędy, nie mógł rozpoznać, która to bogini łowów, więc odszedł ku uciesze boginek.
Potem zakochał się w Atreuzie, jednej z towarzyszek Artemidy, i aby być blisko niej, został myśliwym i przyłączył się do orszaku bogini. Lecz Atruza, podobnie jak jej pani i opiekunka Artemida, gardziła miłością i nie chciała przyjąć zalotów Alfejosa. Przerażona jego natarczywością uciekła, a potem z pomocą Artemidy zamieniła się w źródło. Zanim Alfejos zdołał zmieszać z nią swoje wody, ziemia rozstąpiła się i Atreuza dostała się podziemną drogą do Syrakuz, gdzie wynurzyła się na powierzchnię na wyspie Ortygii, tworząc obszerną sadzawkę.
Adonis[]
Artemida ma swój udział w micie o Adonisie. W jednej z wersji mitu zabija mężczyznę, bo przechwalał się, że jest lepszym myśliwym od niej. W innej wersji Afrodyta przysłużyła się do śmierci Hyppolytosa, ulubieńca Artemidy za co bogini chciała się zemścić.
Agamemnon[]
Podobnych czynów jak Adonis dopuścił się Agamemnon, który według mitu uznawał się za lepszego od Artemis w strzelaniu z łuku. Jasnowidz Kalchas poradził mu, że ukorzy boginię tylko jeśli odda jej córkę, Ifigenię. Tak też zrobił, zostawił ją na ołtarzu, lecz bogini w ostatniej chwili zamieniła ją na łanię. Artemida zabrała stamtąd Ifigenię i według różnych wersji, udała się z nią do kapłanów w Taurydzie i osadziła jako kapłankę w dalekim kraju lub też uczyniła z niej nieśmiertelną towarzyszkę.
Chione[]
Chione, córka Boreasza, w której zakochał się Hermes i Apollo, przechwalała się, że jest lepsza od Artemidy, bo zakochali się w niej dwaj bogowie, a ona była dziewicą. Bogini zabiła ją strzałą z łuku, jednak w innych wersjach nieśmiertelni chronili Chione przed gniewem Artemis.
Dzik Kalidoński[]
Artemida wywołała polowanie na dzika kaledońskiego. Pewnego razu bowiem król Kalidonii, Ojneus zapomniał złożyć ofiarę Artemidzie co tak rozwścieczyło boginię. Potwór został pokonany, ale w jego zabiciu uczestniczyło wiele znanych greckich herosów w tym Atalanta. Jako niemowlę została porzucona przez ojca i uratowana przez Artemis. Atalanta wyrosła na znakomitą łowczynię, zraniła dzika, a jego skórę złożyła w ofierze Artemidzie.
Wojna Trojańska[]
W wojnie trojańskiej Artemida stała po stronie Trojan. Homer opisuje nawet bójkę z Herą, w efekcie której bogini nieba rozdarła kołczan Artemidy, a ta pobiegła z płaczem do Zeusa. Leto pozbierała boskie strzały, które upadły na ziemię. Wspomagała w ucieczce Eneasza.
Galeria[]
Sztuka[]
Świątynie[]
Fanarty[]
Mitologia Grecka | |
---|---|
Bogowie Olimpijscy | Afrodyta • Apollo • Ares • Artemida • Atena • Demeter • Dionizos • Hades • Hefajstos • Hera • Hermes • Hestia • Posejdon • Zeus |
Pomniejsi Bogowie | Amfitryta • Ariadna • Asklepios • Boreasz • Charyty • Chronos • Dejmos • Ejlejtyja • Enyo • Eol • Eris • Eros • Erynie • Eter • Euros • Fobos • Hebe • Hekate • Hory • Hymen • Hypnos • Iris • Kymopoleja • Leukotea • Metis • Morfeusz • Muzy • Nemezis • Nike • Notos • Pan • Persefona • Plutos • Psyche • Styks • Tanatos • Tryton • Tyche • Zefir |
Tytani | Asteria • Astrajos • Atlas • Eos • Epimeteusz • Fojbe • Helios • Hyperion • Japet • Klimene • Kojos • Krios • Kronos • Lalentos • Leto • Menojtios • Mnemosyne • Okeanidy • Okeanos • Pallas • Perses • Prometeusz • Rea • Selene • Temida • Tethys • Theja |
Protegonoi | Ananke • Chronos • Ereb • Eter • Fanes • Gaja • Hemera • Hydros • Natura • Nesoi • Nyks • Ourea • Pontos • Talassa • Tartaros • Thesis • Uranos |