Chała, Chały, Ały (mit. słowiańska) - Demony powietrzne z czasów pogańskich znane na słowiańszczyźnie południowej wywołujące gradobicie i niszczące uprawy, znane z atakowania słońca pożerając je (zaćmienie słońca), by ostatecznie wypluć oraz kąsania księżyca wywołując jego krwawienie i zjawisko krwawego księżyca. Ich odpowiednikami u Słowian Zachodnich i Wschodnich są Grady i Płanetniki. Wyobrażano ich sobie, jako uskrzydlone węże.
Chały dosiadały czarne chmury burzowe i prowadziły między sobą nieustanne wojny i walki, w trakcie których obrzucały siebie lodem, który spadał na ziemie tym samym czyniąc na niej spustoszenie. Były zaprzysiężonymi wrogami niebiańskich Żmijów (Zapewnię też samego Peruna), których atakowały wywołując burze, w trakcie której zawsze zostawali pokonani i zrzucani na ziemie (podobnie jak Czarty), gdzie przybierali postać zwierzęcą lub ludzką dalej czyniąc zło, a mógł ich rozpoznać tylko wybraniec-kapłan (Żerca? Wołchw?) znany, jako osoba o sześciu palcach. Będąc dalej "żywymi" w świecie śmiertelników i mając dalej swe demoniczno-powietrzne moce, starając im jak najbardziej ubliżyć, wywołują swym tańcem wichry, które niszczą wszystko, co stanie im na drodze. By ich ostatecznie zgładzić należało rzucić w taki wicher wcześniej poświęconym nożem.
| Mitologia Słowiańska | |
|---|---|
| Bóstwa | |
| Panteon Włodzimierza | Perun • Dażbóg • Chors • Strzybóg • Simargł[1]• Mokosz[2] |
| Wschodniosłowiańskie | Swaróg • Jaryło • Kostroma • Rod • Weles (Wołos) • Perepłut • Kupała (?[3]) • Kolęda (bóstwo) (?[4]) • Dyj • Usień |
| Bóstwa prapolskie i czeskie | Jasz • Łado • Dzidzilela (Łada, Lela) • Nyja • Pogoda • Żywie • Dziewanna • Marzanna (Morana) • Jan Sobótkowy • Lel i Polel • Varpul |
| Bóstwa Słowian nadbałtyckich i serbołużyckich | Świętowit • Rujewit • Porewit • Porenut • Żywia • Swarożyc • Jarowit • Radogost • Prowe • Pogwizd • Czarnogłów • Czarnobóg • Białobóg (?[5]) • Trzygłów • Flins[6] • Krodo [7]• Pripegal • Miklos (?[8]) • Bogowie kaszubscy |
| Południowosłowiańskie | Kresnik • Trot • Perperuna • Kurent |
| Demonologia | |
| Demony powietrzne | Ażdacha • Ćmok • Chała • Zduchacz • Grad • Latawica • Obłoczyca • Omacnica • Płanetnik (Płamęta) • Poświst • Wietrzyca |
| Demony natury (leśne, górskie i polne) | Baba Jaga • Baba grochowa • Baba jagodowa • Południca • Bełt • Błędne ogniki • Łapiduch • Leszy • Boginki • Dobrochoczy • Dziwożona • Jaroszek • Licho • Miernik • Polewik • Spor • Miawka • Wiły • Samodiwa • Zagorkinia |
| Demony wodne | Boginki • Baba wodna • Bagiennik • Brodarica • Mamuna • Rusałka • Utopiec • Wodnik • Stichija • Lamia |
| Demony domostw i dobra | Łaziebnik • Domowik (Domocha) • Dydko • Bobo • Buc • Dworowy • Uboże • Gumiennik • Kłobuk • Krasnoludki • Korgorusze • Narecznice • Stopan • Skrzak • Pokuć • Skarbik • Nieśpiech |
| Demony zła i śmierci | Biali ludzie • Bies • Czart • Gnieciuch • Hurbóż • Jędza • Kikimora • Macica • Mężyk • Nocnica • Północnica • Strzyga • Tęsknica • Topielec • Upiór • Ustreł • Wilkołak • Wisielec • Zagorkinia • Zaraza • Złydnia • Zmora • Nawki • Poroniec |
| Regionalne | Ludki • Wieszczy • Stolemy • Krośnięta • Boruta • Roczitnik • Ciota • Bòrówc i Bòrowô Ciota • Szôlińc • Gòsk • Ćmuch |
| Pół-demoniczne istoty i nadprzyrodzone byty | Kwiat Paproci • Raróg • Psiogłów • Żmij |
| Święta | |
| Wiosenne | Jare Gody • Ostatki • Stado • Zielone Świątki • Święto Jaryły |
| Letnie | Święto Peruna • Noc Kupały |
| Jesienne | Dożynki |
| Zimowe | Szczodre Gody • Babidien |
| Obchodzone niezależnie od pory roku | Dziady • Slava • Swaćba |
| |