Dażbóg

“	[...] I począł władać Włodzimierz w Kijowie sam jeden, i postawił bałwany na wzgórzu za dworem teremnym: Peruna drewnianego z głową srebrną i wąsem złotym, i Chorsa, Dadźboga i Strzyboga, i Simargła, i Mokosza. I składali im ofiary, nazywając ich bogami, i przywodzili syny swoje i córy na ofiarę biesom plugawili ziemię ofiarami swymi. I splugawiła się krwią ziemia ruska i wzgórze to [...]"	”
	— -Powieść minionych lat; autor: Nestor; str. 77; "O pogańskim życiu Włodzimierza"

Dażbóg
Informacje
Inne imiona	Dadźbóg, Daćbóg, Dabóg
Mitologia	Mitologia słowiańska
Odpowiedniki	połabscy Podaga i Swarożyc prapolski Łado w panteonie Długosza południowosłowiański Kresnik nordycka Sol helleński Helios rzymski Sol egipski Horusie perski Mitra celtycki Lug
Charakterystyka
Rodzaj	Bóstwo Włodzimierzowe
Domena	Słońce, szczęście, władza i dostatek
Płeć	Męska
Rodzina
Rodzice	Swaróg
Partner	Daba (?)

Dażbog, Dadźbóg Daćbóg, Dabóg (mit. słowiańska) - Drugorzędne bóstwo dostatku i bogactwa o cechach solarnych, od którego mieli pochodzić władcy Rusi Kijowskiej, należące do panteonu Włodzimierza. Wzmiankowane zostało w staroruskich zabytkach piśmienniczych m. in w glosach do słowiańskiego przekładu kroniki Jana Malali z X lub XI wieku n.e, gdzie przyrównywany jest do helleńskiego Heliosa i pojawia się jako syn Swaroga (przyrównywanego do Hejfajstosa).

Badania folklorystyczne i etnograficzne dowodzą istnienia podobnej postaci Daboga na słowiańszczyźnie południowej. Nie jest zbyt dobrze poświadczony na słowiańszczyźnie zachodniej, co może wykluczać proponowaną przez niektórych miłośników slawistyki naczelną funkcje. Przejawami jego kultu zapewnie był zachodniolechicki Swarożyc i - jak proponuje Roman Jakobson - Podaga. Od niego może pochodzić staropolskie imię "Dadzbog".

We współczesnym neopogaństwie i związkach rodzimowierczych Dadźbóg nie odgrywa jakieś ważniej roli w odróżnieniu od Swaroga. Jeśli już się pojawia w modlitwach, jest jedynie bogiem dostatku, podczas gdy funkcje solarne przejmuje jego ojciec, który postrzegany jest mylnie, jako postać pierwszoplanowa w słowiańskich wierzeniach i bóg słońca.

Źródła

Źródła, gdzie poświadczono takie bóstwo, jak Dadźboga to jedynie zabytki staroruskiego piśmiennictwa. Najczęściej wskazuje się na trzy kroniki. Najlepiej znaną jest Powieść minionych lat uważana w świetle nauki za najstarszą ruską kronike. W rozdziale opowiadającym o życiu Włodzimierza Wielkiego przed chrztem jest wymieniony, jako trzeci bóg, któremu oddawał cześć nie tylko potomek legendarnego Ruryka, a także wszyscy mieszkańcy Rusi Kijowskiej. W dziale ,,Chrzest Rusi" opowiedziano, że po chrzcie w obrządku prawosławnym, władca nakazał zniszczyć wszystkie bałwany [szczególnie Peruna] na różne sposoby (w tym posąg Dadźboga).

Innymi ważnymi źródłami odnoszącymi się do tego boga jest latopis Ipatijewski, gdzie przyrównuje się go do helleńskiego boga słońca Heliosa oraz Słowo o wyprawie Igora, gdzie pogańscy książeta ziem Ruskich nazywają siebie ,,wnukami Dadźboga":

“	...Po śmierci Hefajstosa, którego i Swarogiem zowią, panował Egipcjanom syn jego Słońce (Helios), którego nazywają i Dażbogiem... Słońce zaś car, syn Swarogów, który jest Dażbóg był silny mąż... nie chciał naruszyć zakonu swego ojca Swaroga... Jakoż powiedział Homer poeta o nim, że Dażbóg oskarżył Afrodytę o cudzołóstwo z Aresem... Po śmierci zaś Dażboga syna Swarogowego panował Egipcjanom Sosis...	”
	— Latopis Ipatijewski

“	... Śmiercią chwalbę okupił Borys Wiaczesławowic: Padł, bo skrzywdził Olega, dorodnego wiciądza, Pościeliła mu sława gzło śmiertelne na łące, I z tej łąki zielonej na węgierskich rumakach Wiózł Światopełk rodzica do Świętej Zofii w Kijowie. Oleg waśnie zasiewał - i zbierał plon, Biadosławic Bo marnęło, ginęło dobro wnuków Dadźboga I w książęcych rozterkach wiek się skracał człowieczy. Rzadko wtedy na Rusi wołali w polu rataje....	”
	— Słowo o Wyprawie Igora

Kult

Dadźbóg raczej nigdy nie był bóstwem naczelnym na co wskazuje słabe poświadczenie na słowiańszczyźnie zachodniej, a na wschodniej, jak sugerują niektórzy badacze - zapewne lokalny. Wyklucza się też często jego pozorne związki z Chorsem. Być może istniejąca do dziś Wielkopolska wieś Daćbogi mogła być w zamierzchłej przeszłości ośrodkiem jego kultu na terenie Rzeczpospolitej Polski. Interesującym przypadkiem jest znany na Połabiu Swarożyc, jego nazwa składa się z dwóch członów: -*Swar - można go wywieść od prasłowiańskiego -*svariti ("skuwać coś na gorąco, kuć") lub języków indoirańskich (por. sanskryckie -*svar "niebo, raj" lub perskie xvar - "słońce"). Najczęściej jednak przyjmuje się, że pierwszy człon "Swar-ożyc" uważa się za bliskoznaczny do nazwy Swaroga. Natomiast cząstka -*yc jest typowa w nazwach od ojcowskich (por. Księżyc - Syn Księcia). Wychodzi więc z tego, że Swarożyc to "syn kucia", "syn nieba", "syn słońca", "syn raju" lub... Syn Swaroga, lecz Dadźbóg jest synem Swaroga. Oznaczać to może, że kult Swarożyca może być odmianą kultu Dadźboga.

Prasłowiańska forma Dad'bog  zdaje się być najstarszym i najpoprawniejszym wariantem nazwy Dad'źboga, pochodzi ona od dwóch członów: prasłowiańskiego -*dati ("dawać, wręczać [coś]") i -*bog ("bogactwo, szczęście, dostatek"). Stąd jest on bogiem "Dającym bogactwo" związanym tym sposobem nie tylko z kultem solarnym, ale też płodności i funkcjami opiekuńczymi, patronujący bogactwu. Jakobson zwraca również uwagę na wzmiankowaną przez Helmoda Podagę - wywodząc jej nazwe od "Podawać", będące bliskoznaczne do "Dawać" w przypadku Dadźboga. Dostrzeżono w ten sposób podobieństwo obydwóch bóstw, przeszkodą natomiast w utożsamieniu ich ze sobą jest żeński aspekt Podagi, w odróżnieniu od Dadźboga, którzy przedstawiany jest, jako mężczyzna. Jednak - co często się pomija - w folklorze Słowian Południowych istnieje postać Daby, będącej żeńską odpowiedniczką Daboga (być może jego żoną lub późniejszym wcieleniem). Często pomija się także fakt jego związku z władzą. Pod tym względem widać analogie do egipskiego Horusa, boga faraonów mającemu (podobnie, jak Dadźbóg) związek z niebem. W przekazach ludowych z Serbii, Dabóg jest "panem ziemi, Szatanem" (widać oczywistą próbę pogarszania wizerunku dawnych wierzeń przez chrześcijaństwo) lub rzadziej, "wilczym pasterzem" albo opiekuńczym duchem bydła patronującemu kopalnią. Funkcja boga bogactw u Dadźboga jest dzielona także przez boga zaświatów - Welesa.