Fanes

Fanes
Informacje
Imię	Fanes
Inne imiona	Protogonos
Grecka nazwa	Φανης
Mitologia	Mitologia Grecka
Charakterystyka
Rodzaj	Tytan
Kult
Święte miejsce	starożytna Grecja

Fanes (gr. Φανης wydobywać światło, świecić, łac. Phanes), nazywany także Protogonos (gr. Πρωτογόνος pierworodny) - w mitologii greckiej pierwotne bóstwo, jedno z Protogenoi związane z siłą napędzającą cały wszechświat czczone przede wszystkim w tradycji orfickiej. Fanes wykluł się z jaja świata (pierwotnej mieszaniny pierwiastków), kiedy zostało ona podzielone na części przez pierwotnych bogów Chronosa (Czas) oraz Ananke (Konieczność). Fanes był pierwszym królem wszechświata, władzę oddał swojej córce Nyks (Noc, według innej wersji nie miała rodziców tylko zrodziła się z Chaosu). Ona przekazała berło władzy Uranosowi (Niebo). Następnymi władcami byli Kronos i Zeus. Niektórzy twierdzili, że Zeus wchłonął kosmiczną siłę życiową Fanesa i dał ją bogom olimpijskim, nowej generacji bogów rządzących. Fanesa utożsamiano z Erosem opisanym w Teogonii Hezjoda. Było to możliwe, ponieważ wcześniej Eros nie kojarzył się tylko z miłością, ale także z siłą napędową do tworzenia nowego życia. Fanes posiada także cechy, które upodabniają go do innych pierwotnych bogów opisywanych przez starożytnych pisarzy takich jak Thesis, Physis (obie bogini kojarzone były z tworzeniem), Ofion, Chronos oraz Ananke. Uznaje się, że wynikiem jego wieloletniej walki z Chaosem było powstanie ptaków. Fanes jest przedstawiany jako męsko-żeńskie bóstwo z pięknymi, złotymi skrzydłami. Na głowie ma hełm, jego ciało owinięte jest w węże. Poeci pisali, że jest niewidzialny nawet dla innych bogów.

Mitologia

W mitach greckich Fanes jest często utożsamiany z Eros i Mitrami i został przedstawiony jako bóstwo wyłaniające się z kosmicznego jaja, splecione z wężem. Miał hełm i miał szerokie, złote skrzydła. Kosmogonia orficka jest dziwna i zupełnie inna niż sagi kreacyjne oferowane przez Homera i Hezjoda. Badacze sugerują, że orficizm jest "nie-Grecki", nawet "azjatycki" w koncepcji, z powodu swojego wrodzonego dualizmu. Chronos (Czas) stworzył srebrne jajo wszechświata; z tego jaja wybuchł pierworodny, Fanes. Fanesbył niepoprawnym męsko-żeńskim bóstwem światła i dobroci, którego imię oznacza "przynieść światło" lub "zabłysnąć"; pierworodny bóg światła, który wynurza się z pustki lub wodnistej otchłani i rodzi wszechświat. Wiele wątków wcześniejszych mitów jest widocznych w nowej tradycji. Uważano, że Fanes wylęgły się z Światowego Jajo Chronosa (Czas) i Ananke (Konieczność lub Los) lub Nyks w postaci czarnego ptaka i wiatru. Jego starsza żona Nyx (Noc) nazwała go Protogenusem. Kiedy tworzyła noc, tworzył dzień. Stworzył także metodę tworzenia poprzez mieszanie. Został władcą bóstw i przekazał berło Nyks. Ta nowa orficyjna tradycja głosi, że Nyks później przekazała berło swojemu synowi Uranosowi, zanim przeszła do Kronosa, a następnie do Zeusa, który go zatrzymał. Według Arystofanesa, skąd nazywał się Eros, urodził się z jaja stworzonego przez Nyx i umieszczony w bezkresnym okrążeniu Erebusa, po czym łączy się z Chaosem i tworzy latające stworzenia.  Ten fragment ma na celu wykazanie, że latające stworzenia uważane są za starsze niż wszystkie inne żywe stworzenia, nawet starsze od innych bogów. "Theogony Protogonosa" znane są z komentarza w papirusie Derveni i odniesień w Empedokles i Pindar. Według Damasciusa, Phanes był pierwszym bogiem "możliwym do wyrażenia i akceptacji dla ludzkich uszu" (πρώτης ητόν τη ἐχούσης καὶ σύμμετρον πρὸς ἀνθρώπων ἀκοάς).