Marzanna nazywana też: Morą, Moraną, Moreną, Mareną, Śmiertką, Śmiercią, Śmiercichą, Marzaną (mit. słowiańska) - Bogini symbolizująca zimę i śmierć, jak sama nazwa wskazuje[1] lub naturalny cykl życia i śmierci, czasem jest uważana za demona[2].
Jej nazwa została wspomniana w Kronice Polskiej razem z Dziewanną autorstwa kronikarza Jana Długosza, jako członkini panteonu, w którego wierzyli lechici, współcześni Polacy, gdzie utożsamia ją z rzymską Ceres, a Dziewannę z Dianą.
A jako że państwu Lechitów wydarzyło się powstać na obszarze zawierającym rozległe lasy i gaje, o których starożytni wierzyli, iż zamieszkuje je Diana i że Diana rości sobie władztwo nad nimi, Cerera zaś uważana była za matkę i boginię urodzajów, których dostatków kraj potrzebował, (przeto) te dwie boginie: Diana w ich języku Dziewanną (Dzewana) zwana i Cerera zwana Marzanną (Marzyana) cieszyły się szczególnym kultem i nabożeństwem. [3]
Marzanna jako kukła[]
Słowo "Marzanna" jest powszechnie znane, lecz nie jako imię boginki śmierci i życia, a jako lalka, którą zgodnie z tradycją wrzuca się do wody, na początku wiosny. Jednak jest to zwyczaj pochodzący z czasów pogańskich i jest bezpośrednio powiązany z samą boginią.
Ową kukłę wyrabiano z siana i ubierano w lokalny strój, łachmany lub ubranie druhny. Wyglądem może przypominać młodą damę, jak i starą kobietę. Po przygotowaniu nierozłącznego elementu praktyki ludowej, dnia 21 marca (w dniu równonocy wiosennej) w trakcie Jarych Godów zwyczaj nakazywał mieszkańcom miejscowości obejść okolice przy okazji maczając Marzannę w każdej napotkanej kałuży. Współcześnie pod koniec uroczystości palono podobiznę bożka i wrzucano ją do rzeki.
Przedchrześcijańskie ceremonie w niektórych miejscowościach wyglądały identycznie, a w niektórych trochę się różniły.
Celem rytuału jest przepędzenie zimy i Marzanny oraz ustąpienie miejsca wiośnie i Dziewannie lub Jaryle.
Opinie Badaczy[]
Mars, a Dziewanna[]
Słowacka forma teonimu Ma(r)muriena sugeruje ewentualne związki z Marsem (Marmorem, Mamersem, Mamuriusem Veturiusem)[4].
Źródła[]
Przypisy[]
- ↑ przedrostek *Mar i *Mor' z praindoeuropejskiego - Śmierć
- ↑ Istota duchowa mogąca przybierać materialną postać. Jest czymś w rodzaju niższej rangi bóstwa, lecz wyższej niż człowiek. Może mieć pochodzenie naturalne lub wywodzić się z duszy człowieka ginącego przedwcześnie (Więcej informacji: Mitologia słowiańska).
- ↑ Cytat za: Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Jan Długosz, red.:J. Dąbrowski, Warszawa 1961
- ↑ Andrzej Kempiński: Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa: Iskry, 2001.