Odyn

Odyn
Informacje
Mitologia	Mitologia nordycka
Odpowiedniki	Zeus i Atena (Mitologia grecka), Świętowit (Mitologia słowiańska [Połabska])
Charakterystyka
Domena	Wojna, filozofia i mądrość; Naczelny panteonu
Atrybuty	Kruki i wilki
Płeć	Męska
Status	Nieśmiertelny (do Ragnaröku, gdzie ma zginąć z łap Fenrira)
Lokalizacja	Asgard
Rodzina
Rodzice	Bestla i Borr
Rodzeństwo	Wili i We
Partner	Frigga
Dzieci	Thor, Baldur, Wali, Widar i Bragi

Odyn (mit. nordycka) - Naczelne bóstwo mitologii nordyckiej; wielki przywódca Asów, a później także Wanów. Słynął ze swej mądrości i zdolności wróżenia, a także z braku jednego oka, które poświęcił olbrzymówi Mimirowi, w zamian za pozwolenie napicia się ze studni mądrości i tym samym poznanie całej wiedzy tego świata, a także jego losu i końca. Od tej pory, mimo częściowej utraty wzroku, widzi więcej niż wszyscy bogowie i śmiertelnicy razem wzięci. Wraz z Thorem jest czołową postacią Eddy Młodzej i Eddzie Starszej, gdzie został przedstawiony, jako syn bliżej nieznanego Borr'a i nieznanej z imienia lodowej olbrzymki. Był on razem z braćmi trzecim pokoleniem Asów, pierwszym Asem był ich dziadek Búriego, który został "wylizany" z lodu przez Adhumle - Prastarej krowy żywiącej Ymira i Bestli. Zasłynął z morderstwa Ymira, pierwszej żywej istoty pozostającej od powstania do śmierci w stanie uśpienia, której był pawnukiem, a powstałej na wskutek kontaktu dwóch przeciwstawnych światów - reprezentującego zimno i lód Nilfheim oraz Muspelheim - krainy ognia, rządzonej przez ogniste olbrzymy i ich lidera - Surta - tego, kto przycznił się do powstania świata i przyczni się do jego zniszczenia. Po zabiciu Ymira, z jego ciała ukształtował świat środka - Midgard. Był on starszym bratem We (świętości) i Wilia (uosobienie woli). Stworzył on wraz z rodzeństwem Aska i Emble, pierwszych ludzi, których dzieci zaludnili Midgard - ich przyszły dom i królestwo. Również właśnie Odyn założył dla siebie i reszty bogów swoją własną siedzibę. Daleko w niebosach dał początek grodowi, który w przyszłości stał się domem Asów - Asgard. Walczył on wraz ze swymi sojusznikami przeciwko rasie olbrzymów zwanych Jotunami, których przodków - Thursów, wcześniej zniszczył oraz Wanami - bogami urodzaju - mimo porażki w bitwie o Wanaheim, z czasem ustalono pokój, a Wanowie sami podporządkowali się władzy Asów. Wziął sobie jedną olbrzymkę z Jothunów - Frigg za żonę i począł z nią Baldura - zabitego przez Lokiego szlachetnego bożka symbolizującego dobroć, jasność, szlachetność i piękność. Inna olbrzymka Jörd spłodziła z nim gromowładnego Thora, władce piorunów i zaprzysiężonego wroga węża oplatającego Midgard - Jormunganda; autoryteta nordyckich wojowników. Synem Odyna i Frigg był także Hodur, ślepy bóg nie posiadający żadnych nadnaturalnych zdolności oraz Hermod - posłanieć Asów. Jakiś czas po ustaleniu pokoju z Wanami, gdy Odyn jeszcze nie był mędrcem nad mędrcami, zazdrościł mądrości Kwasirowi - bożkowi wiedzy, który wiedział tyle, ile wszyscy bogowie Asiru i Waniru wzięci razem. Gdy dwa krasnoldy zabiły go, a jego krew zmieszali z miodem, tworząc tym samym miód poezji, Odyn chciał go czym prędzej wypić, aby posiąść zdolności Kwasira. Jednak okazało się, że święty trunek jest strzeżony przez olbrzymkę Gunnlöd. Władca Asów ją uwiódł zyskując w tym momencie nie tylko miód, ale także syna - patrona poetów znanego, jako Bragi. Dwoje z ludzkich księżniczek o imieniu Rind i Grid (wg, innych wersji Grid była lodową olbrzymkom), dały mu jeszcze kilku potomków. Rind urodziła Waliego - mściciela Baldura, który urodził się, urósł i zabił ślepego bożka jednego dnia, a Grid - Vidara, cichego Asa odzywającego się tylko, gdy była taka potrzeba - to on zabije Fenrira w trakcie Ragnarök. Gdy Asgard zaczął odwiedzać jeden z olbrzymów o nazwie Loki, Odyn zawarł z nim bractwo krwi, o której sam Loki się przechwalał w jednej z nordyckich sag. Jednak gdy ten przyczynił się do śmierci jego własnego potomka, wściekł się okrutnie (jak reszta bogów) i srogo go ukarał. Znany był Germanom kontynentalnym, jako Wotan lub Wodan i był tym, który mógł wyleczyć każdą ranę. Królowie i czarodzieje widzieli w nim swego patrona, jednak on tylko poległych w chwale wojowników brał pod swe skrzydła. Urządzał dla nich wielkie uczty i biesiady, gdy Walkirie przyprowadziły ich pod bramy Walhalii.

Historia Odyna w Eddzie Starszej i Młodszej

Pochodzenie i stworzenie świata

Pochodzenie Odyna i jego rodzina jest ściśle związana z mitem kosmogonicznym i powstaniem świata. W mitologiach indoeuropejskich wyłania się ono z chaosu, co jest możliwe do zaobserwowania również w wierzeniach nordyckich. W Völsupie - pierwszym i najbardziej znanym utworze o charakterze mitologicznym opisano dwa przeciwstawne światy: ognisty Muspelheim zamieszkiwany przez ogniste olbrzymy wraz z ich liderem - Surtem położony na południu i mroźny Niflheim znajdujący się na północy. Te dwie rzeczywistości dzieli od siebie "ziejąca pustka", którą określa się mianem Ginnungagap. Przeznaczeniem tych dwóch bytów było ostateczne spotkanie i przemieszanie się ze sobą tworząc chaos. Gdy w końcu los się wypełnia, ogień Muspelheim roztapia lód Niflheim tworząc pramorze, które jest ogrzewane przez gorąc napływający z południa, a oziębiane je zimno wyłaniające się z północy. W ten sposób praocean staje się idealnym, ciepłym miejscem do powstania życia. Przeobraża się w pierwszą, żywą istotę jaką jest Ymir Starszy. Ymir nie jest jednak właściwym nowym porządkiem rzeczy, jaki powinien się wyłonić z nieładu, lecz jego personifikacją - pierwszym olbrzymem chaosu łączącym w sobie jednocześnie męskość reprezentowaną przez ciepło i ogień oraz żeńskość reprezentowaną przez zimno. W ten sposób Ymir jest jednocześnie kobietą i mężczyzną, co pozwala mu zrodzić potomstwo bez udziału drugiego stworzenia zapładniającego czy rodzącego. Jego dziećmi były lodowe olbrzymy, które identycznie, jak ich ojciec reprezentują nieład i nieporządek, jednak pojawia się u nich podział na kobiet i mężczyzn. Praolbrzym jednak od swego powstania aż po swą śmierć pozostawał uśpiony, a ktoś musiał go karmić, dlatego też zaistniała Audhumla - wielka krowa odżywiająca go czterema rzekami mleka, które wypływały z jej wymion, jednak i ona musiała coś skonsumować. Jej źródłem zaspokojenia głodu była bryła lodu, którą lizała. Z owej bryły po trzech dniach wyłonił się Buri. W odróżnieniu od Ymira, olbrzymów i Audhumly nie powstał na wskutek działania dwóch przeciwstawnych sił, a powstał z obiektu mającego tylko jedną, lecz twardą, zdecydowaną i mroźną naturę. W ten sposób Buri reprezentuje porządek, gdyż jest on jednolity, nie mieszany. Staje się wtedy pierwszym strażnikiem ładu - pierwszym Asem. Miał on syna Borra, który ożenił się z lodową olbrzymką - Bestlą, która dała początek jego trzem synom. Jednak jakoż trójka braci została spłodzona przez Asa, a urodzona przez olbrzymkę, mieli oni swe zarówno mroczne i demoniczne, jak i jasne, boskie oblicze.

Odyn, Hönir i Lóðurr to boskie dzieci Bestli i Borra, należące do Asów, zaś Loki, Wili i We to olbrzymy reprezentujące ciemną, demoniczną stronę wielkiej trójki. Odynowi i jego dwóm braciom było coraz trudniej utrzymać ład, ze względu na rozrastającego się Ymira i jego, ciągle powielające się potomstwo. Zdecydowali się więc na zabójstwo Ymira, krew która wylała się z trupa wywołała potop, w wyniku którego prawie cała rasa lodowych olbrzymów - Thursów wyginęła prócz Bergelmira i jego małżonki, którzy schronili się na statku z szuflady na mąkę. Gdy woda - krew opadła stając się wielkim morzem, na którym w przyszłości powstanie Midgard, dwoje niedobitków schroniło się w Nilfheime, założyli oni własne królestwo - Utgard nazywane także Jothunheim i w późniejszym czasie dali początek nowej rasie olbrzymów - Jothunów oraz górskich olbrzymów, którzy stali się zaprzysiężonymi przeciwnikami Asów. W tym czasie trzej bracia z Odynem na czele cisnęli zwłokami praprzodka Thursów na morze jego własnej krwi - wody i stworzyli oni z nich świat, który nazwali Midgardem. Z ciała stworzyli stały grunt, z włosów drzewa, z mózgu chmury, z szczęk i zębów zaś góry i kamienie. Czaszka posłużyła, jako sklepienie nieba, a brwi stały się Svartalfheimem.

Stworzenie człowieka i powstanie Helheimu

W wierzeniach indoeuropejskich po ukształtowaniu kosmosu tzw. Wielka trójka, akt stworzenia kończy powołaniem do życia człowieka. Oczywiście istnieją wyjątki, choć nordycka mitologia od tego wzoru nie odstępuje. W Eddzie Młodszej przedstawiono taki mit: Odyn, Wili i We spacerowali sobie po Midgardzie, gdy nagle dostrzegli dwie kłody: Jesionu i Wiązu. Postanowili stworzyć z nich dwie istoty. Najstarszy Odyn dał im dusze i życie (te dwa atuty: dusze i życie; w wyobrażeniach indoeuropejskich są ściśle ze sobą związane, gdyż człowiek żyje dzięki duszy, a człowiek z duszą staje się ożywionym), Wili rozum (inteligencje) i zmysł dotyku, a We ukształtował ich wygląd, dał im imię i pozostałe zmysły. Tak powstały dwa bliźniacze byty: Mężczyzna (Aska) i Kobieta (Embla). Dalsze ich losy są nieznane, patrząc na bliźniacze mity indoeuropejskie doczekali się potomstwa, które się rozmnażało aż zaludniło cały świat i dało początek rasie ludzi, którym oddano Midgard. Jak mówi mit o założeniu Helheimu: Odyn spojrzał w dół (Z Asgardu) i odkrył, że ludzie są śmiertelni, a ich dusze po śmierci błąkają się po Midgardzie. Nie mogąc wszystkim dać nieśmiertelności, ogłosił że dusze wojowników - jako jego wybrańców - będą zabierane do Walhalii przez Walkirie, a resztę oddał córce Lokiego - Hel, która/której zbudowała/zbudowano Helheim. Co ciekawe w Eddzie Młodszej ludzi nie tworzy Odyn, Wili i We, lecz Odyn, Hönir (utożsamiany z We) i Lóðurr (utożsamiany z Wilim), a w języku indoeuropejskim etymologia rzeczownika "trup" (tu: ciało ludzkie pozbawione życia) łączy się w sposób oczywisty z ie. "treup" - "kłoda, pień".

Ku mądrości

Edda Starsza podaje, że w czasie przypieczętowania umowy między Asami, a Wanami, z kotła, do którego bogowie napluli, wyskoczył nowy Wan - Kvasir. Był on piękny i bardzo mądry, tak bardzo że sam Odyn mu zazdrościł. Więc, gdy bożek został zabity przez dwóch złośliwych karłów, a jego krew wymieszana z miodem tworzącym w ten sposób miód poezji, wypił go dziedzicząc całą jego wiedzę i umiejętności. Jak podaje mit o narodzinach Bragiego, aby mieć dostęp do magicznego trunku, musiał wpierw uwieść strzegącą go olbrzymkę, a ta urodziła bóstwo poetów i opowiadań. Nowy dar jednak wywołał chęć posiadania następnego, Odyn chciał poznać Runy - tajemnicze pismo Germanów i Celtów. Było to równoznaczne z poświęceniem, a nawet śmiercią, lecz nic nie mogło go powstrzymać przed powieszeniem się na drzewie życia Yggdrasilu i przebiciem samego siebie włóczniom (być może stanowiło to swoistą pokutę za cierpienie, jakie zadał Wanidzie złota). Odyn tak opowiadał o swym poświęceniu:

,,Wiem, że wisiałem na wiatrem owianym drzewie przez dziewięć nocy, Oszczepem zraniony, Odinowi ofiarowany Sam sobie samemu. Na tym drzewie, o którym nikt nie wie, Z jakich wyrasta korzeni. Chlebem mnie nie karmiono, ni napojem z rogu, Wypatrywałem ku dołowi, Przyjąłem runy – krzycząc przyjąłem, Spadłem potem stamtąd"

Jego wizerunek jednak dalej nie został ukończony. Ludy nordyckie szanowały tego boga, szczególnie za jego trzecie i ostatnie poświęcenie. Mimo osiągnięcia niespotykanej nigdzie indziej mądrości, do pełnego szczęścia brakowało mu jeszcze możliwości napicia się wody ze studni mądrości należącej do Mimira. Poprosił go o pozwolenie. Ten się zgodził, lecz oczekiwał wpierw zapłaty w postaci lewego oka Odyna. Odyn się zgodził i jednym ruchem mimo wielkiego bólu, wyrwał sobie jedno oko i wrzucił do studni, by potem się z niej napić. Mimo częściowej utraty wzroku, wódź Asów otrzymał coś o wiele cenniejszego - Wiedzę, dzięki której mógł widzieć więcej niż wszyscy inni bogowie.

Atrybuty

Odyn na tronie

Odyn posiada wilki Geriego oraz Frekiego dwa kruki, o imionach Hugin i Mugin, które przynoszą mu wiadomości. Wylatują rano o świcie i wracają wraz ze zapadnięciem zmroku. Kolejnym atrybutem Odyna jest włócznia Gungir, która zawsze zapewniała zwycięstwo podarowana mu przez Lokiego. Symbolem Odyna jest także krzyż celtycki.

Przydomki

• Alford/Alfadhir - Ojciec Bogów, Wszechojciec
• Atrir - Jeździec Walfadr - Ojciec Poległych
• Weratyr - Pan mężów
• Bilejgr - Chytrooki
• Blindi – Ślepy
• Balejgr - Płonącooki, Fałszywie patrzący
• Glapswidir - Szybki w podstępie
• Gondlir - Ten z magiczną laską
• Fjolswir - O rozległej mądrości
• Farmatyr - Bóg ładunku na statku
• Hangagod - Bóg wisielców
• Haptagod - Bóg więźniów
• Farmagod - Bóg przewoźników
• Harr - Wysoki
• Oski - Dawca życzeń
• Grimr - W masce
• Sidor - Ojciec zwycięstw
• Sigford - Ojciec zwycięstwa
• Swipall - Przebrany, Kapryśny
• Hnikarr - Ognisty
• Widurr - Niszczyciel
• Yggr/Ygg - Straszliwy, Przerażający