Sygurd Fafnesbane(Sigurd, Siegfried, Zygfryd) - bohater w mitologii nordyckiej, a także głównym bohaterem Sagi Wölsungów, Pieśni o Nibelungach oraz opery Richarda Wagnera pt. Siegfried. Część jego historii została także wyryta na kamieniu z Ramsund. Kolejnym źródłem wiedzy o losach tego bohatera są dwie części Eddy poetyckiej: Sigurðarkviða Fáfnisbana I oraz Sigurðarkviða Fáfnisbana II.
Sygurd staje do walki z Fafnirem
Był synem Sygmunda i Hjördís. Odesłany za młodu do krasnoludzkiego kowala Regina, nie wiedział nic o swoim niezwykłym pochodzeniu. Z czasem jednak poznaje historię swego mistrza, przegnanego z ojcowskiego domu przez swego smoczego brata, Fafnira, który zabił podstępnie ojca i przegnał resztę braci, chcąc zatrzymać skarb Nibelungów dla siebie.
Sygurd i Regin postanawiają odzyskać skarb. Razem ponownie przekuwają wyciągniętego z pnia Grama - magiczny miecz ojca Sygurda, po czym wyruszają do smoczego leża. W trakcie wędrówki Sygurd otrzymał w sposób tajemniczy od Odyna rumaka Graniego - potomka Sleipnira. Wreszcie odnajdują smoka i Sygurd zabija go, atakując nagle z wykopanego przez siebie dołu. Wtedy krew Fafnira spływa na wojownika i czyni go niepodatnym na obrażenia - tak jak grecki Achilles stał się niepokonany po kąpieli w Styksie. Jednak w trakcie walki do jego łopatki przykleił się liść, i też to miejsce pozostało ludzkie - co później przyczynia się do jego zguby.
Jeszcze przez pewną chwilę Sygurd rozmawia z konającym Fafnirem. Gdy ten go pyta o imię, początkowo podał fałszywe, lecz smok nie dał się zwieść i Sygurd zdradził się. Potem ich rozmowa przybiera charakter filozoficznej dyskusji na temat sensu istnienia, życia i śmierci. Fafnir domyśla się, kto nasłał syna Sygmunda, i ostrzega go przed swym bratem i klątwą ciążącą na skarbie - przeklętym przez karła Andwariego, do którego niegdyś należał.
Zaraz po śmierci smoka pojawia się Regin. Natychmiast rozpruwa smocze wnętrzności, wypija jego krew i wyrywa serce, które karze Sygurdowi upiec. Podczas pieczenia Sygurd parzy się w palec i z bólu wkłada do ust - jednak w ten sposób połyka kawałek serca przyklejony do palca. Spożyte serce smoka pozwala mu pojąć mowę ptaków - dowiaduje się od nich, że Regin zamierza go zabić i zachować cały skarb dla siebie. Sygurd postanowił nie czekać, i bezlitośnie uśmiercił karła. Potem spożywa resztę serca, i otrzymuje dar prorokowania.
Sygurd w trakcie swojej dalszej wędrówki budzi ze snu zaczarowaną, upadłą walkirię Brunhildę, w której się zakochuje, ale która przepowiada jego zagładę oraz ślub z inną kobietą. Następnie Sygurd udaje się na burgundzki dwór króla Gjukiego. Żona Gjukiego Grimhilda zaczarowuje Sygurda tak, że ten zapomina o Brunhildzie i żeni się z jej córką Gudrun.
Po pewnym czasie Brunhilda przybywa na burgundzki dwór. Jeden z synów Gjukiego – Gunnar – chce ją pojąć za żonę. Ta jednak stawia warunek, że wyjdzie tylko za tego, kto przejdzie pod stworzonym przez nią płomiennym łukiem. Dokonuje tego Sygurd, zaczarowany tak, by wyglądał jak Gunnar.
Po pewnym czasie Brunhilda dowiaduje się o wszystkich oszustwach. Przestaje się odzywać do kogokolwiek i szykuje zemstę. Gunnar wysyła do niej Sygurda, który zostaje przez nią oskarżony o branie udziału w fałszerstwie. Tymczasem Gunnar wraz ze swoim bratem Högnim szykują inny spisek i zaczarowują swojego trzeciego brata Gutthorma. Ten, będąc w szale, ściera się z zaspanym Sygurdem w jego łożu, w wyniku czego obaj giną. Jednocześnie Brunhilda uśmierca trzyletniego syna swojego ukochanego. Od tego momentu Brunhilda pragnie tylko swojej śmierci. Gdy zostaje podpalony stos kremacyjny dla Gutthorma, Sygurda i jego trzyletniego syna, rzuca się w ogień.
Saga Wölsungów podaje jeszcze, że Sygurd miał z Brunhildą córkę Aslaug, która później wyszła za mąż za króla Ragnara Lodbroka.
Odniesienia do sagi rodu Wölsungów[]
Oczywiste są powiązania Pieśni o Nibelungach z sagą. Pewne elementy opowieści o rodzie Wölsungów były wykorzystane przez Tolkiena w Hobbicie (historia przeklętego złotego pierścienia oraz złota karłów) oraz w historii Túrina Turambara z Silmarillionu (szczególnie dotyczy to śmierci Glaurunga), jednak różne podobne wątki pojawiają także w wielu europejskich mitach i legendach:
- Wyciągnięcie przez Sygurda miecza z pnia podobne jest do wyciągnięcia przez króla Artura jego miecza ze skały.
- Historia Sygurda zjadającego serce smoka jest podobna do historii Finna mac Cumhail zjadającego łososia mądrości.
- Odporność Sigurda oraz jego słabe miejsce odpowiadają właściwościom greckiego herosa Achillesa.
Oprócz tego norweska rodzina królewska wywodziła swoje pochodzenie od Sygurda i zarazem całego rodu Wölsungów. Także w związku z tym, że smoki były uważane w średniowieczu za symbol szatana, często w kościołach katolickich Skandynawii przedstawiano obrazy Sygurda zabijającego Fafnira.