Wodnik, nazywany też potocznie: Utopiecem, topielcem, łobastą (z czes. i słow. - vodník, serb. - водењак vodenjak, ros. - водяной wodjanoj, wodylnik) (mit. słowiańska) - fikcyjna istota demoniczna pojawiająca się w wierzeniach ludowych na obszarze całej słowiańszczyzny. Jeden z najbardziej znanych demonów słowiańskich.
Zamieszkiwały, jak sama nazwa wskazuje, wszelkiego rodzaju wodne zbiorniki: Od jezior i stawów, aż po rzeki. Często kojarzy się je z młynami. Niektórzy widzą w nich prawowitych władców wód i ich mieszkańców.
Uważano go za niewidzialną dla ludzi istotę duchową, którą przedstawiano, jako starca o wysokości nieco ponad pół metra z rybimi, zabarwionymi na zielono oczami, pomarszczoną twarzą i długimi, rozczochranymi włosami. Palce u rąk i nóg miał ponoć zrośnięte błoną pławną a każdy z nich kończy się lekko zakrzywionym szponem. Ubierały się podobno zazwyczaj na czerwono i w taki sposób, że czasem trudno ich odróżnić od małego człowieka.
Gdziekolwiek zaś stanie przedstawiciel tego "gatunku", zostaje po nich kałuża wody.
Jego nastawienie do ludzi było różnorakie. Niektóre podania mówią o Wodnikach, jako o troskliwych panach rzek i zbiorników wodnych, dbających o ich mieszkańców, nie wyrządzających krzywdy człowiekowi, a nawet mu pomagającym, lecz znacznie częściej mówi się, że woleli topić ludzi, zamiast im pomagać.
Czasem robią to osobiście a czasem tylko prowokują nieostrożnych, rozwieszając po trzcinach kolorowe wstążki dla dzieci albo zaczepiając na wodorostach świecidełka dla panien.
Wodniki lubią wygrzewać się na brzegu albo przesiadywać na wszelkiego rodzaju kładkach i mostkach. W takich przypadkach lepiej omijać ich z daleka a już w żadnym razie nie próbować wchodzić do wody.
| Mitologia Słowiańska | |
|---|---|
| Bóstwa | |
| Panteon Włodzimierza | Perun • Dażbóg • Chors • Strzybóg • Simargł[1]• Mokosz[2] |
| Wschodniosłowiańskie | Swaróg • Jaryło • Kostroma • Rod • Weles (Wołos) • Perepłut • Kupała (?[3]) • Kolęda (bóstwo) (?[4]) • Dyj • Usień |
| Bóstwa prapolskie i czeskie | Jasz • Łado • Dzidzilela (Łada, Lela) • Nyja • Pogoda • Żywie • Dziewanna • Marzanna (Morana) • Jan Sobótkowy • Lel i Polel • Varpul |
| Bóstwa Słowian nadbałtyckich i serbołużyckich | Świętowit • Rujewit • Porewit • Porenut • Żywia • Swarożyc • Jarowit • Radogost • Prowe • Pogwizd • Czarnogłów • Czarnobóg • Białobóg (?[5]) • Trzygłów • Flins[6] • Krodo [7]• Pripegal • Miklos (?[8]) • Bogowie kaszubscy |
| Południowosłowiańskie | Kresnik • Trot • Perperuna • Kurent |
| Demonologia | |
| Demony powietrzne | Ażdacha • Ćmok • Chała • Zduchacz • Grad • Latawica • Obłoczyca • Omacnica • Płanetnik (Płamęta) • Poświst • Wietrzyca |
| Demony natury (leśne, górskie i polne) | Baba Jaga • Baba grochowa • Baba jagodowa • Południca • Bełt • Błędne ogniki • Łapiduch • Leszy • Boginki • Dobrochoczy • Dziwożona • Jaroszek • Licho • Miernik • Polewik • Spor • Miawka • Wiły • Samodiwa • Zagorkinia |
| Demony wodne | Boginki • Baba wodna • Bagiennik • Brodarica • Mamuna • Rusałka • Utopiec • Wodnik • Stichija • Lamia |
| Demony domostw i dobra | Łaziebnik • Domowik (Domocha) • Dydko • Bobo • Buc • Dworowy • Uboże • Gumiennik • Kłobuk • Krasnoludki • Korgorusze • Narecznice • Stopan • Skrzak • Pokuć • Skarbik • Nieśpiech |
| Demony zła i śmierci | Biali ludzie • Bies • Czart • Gnieciuch • Hurbóż • Jędza • Kikimora • Macica • Mężyk • Nocnica • Północnica • Strzyga • Tęsknica • Topielec • Upiór • Ustreł • Wilkołak • Wisielec • Zagorkinia • Zaraza • Złydnia • Zmora • Nawki • Poroniec |
| Regionalne | Ludki • Wieszczy • Stolemy • Krośnięta • Boruta • Roczitnik • Ciota • Bòrówc i Bòrowô Ciota • Szôlińc • Gòsk • Ćmuch |
| Pół-demoniczne istoty i nadprzyrodzone byty | Kwiat Paproci • Raróg • Psiogłów • Żmij |
| Święta | |
| Wiosenne | Jare Gody • Ostatki • Stado • Zielone Świątki • Święto Jaryły |
| Letnie | Święto Peruna • Noc Kupały |
| Jesienne | Dożynki |
| Zimowe | Szczodre Gody • Babidien |
| Obchodzone niezależnie od pory roku | Dziady • Slava • Swaćba |
| |