Mitologia Wiki
Advertisement

Zeus (znany także jako Dżeus) - trzeci i najwyższy władca niebios i gromowładca, zsyłający burze i pioruny. Jedna z najpotężniejszych postaci w mitologi greckiej (chociaż pojawiały się potężniejsze), najmłodszy syn tytana Kronosa i tytanidy Rei oraz dziecko, które miało obalić ojca według przepowiedni Uranosa, brat Posejdona, Hadesa, Hestii, Demeter i Hery.

Słynął z dużej ilości kochanek, co wyjątkowo irytowało jego żonę, Herę. Dla Greków był głównym bogiem uważanym za idealny przykład władzy i najpotężniejszego bóstwa. Jego symbolem władzy był piorun, którym rzucał w śmiertelników. Jest opiekunem praw, przybyszy proszący o pomoc, posłów i heroldów. Świętym zwierzęciem Zeusa był orzeł, a świętą rośliną sosna.

Jego rzymskim odpowiednikiem jest Jowisz (znany także jako Jupiter).

Historia

Młodość i Tytanomachia

Zeus urodził się jako ostatni syn Kronosa i Rei. Kronos był królem tytanów, który każde dziecko połykał, żeby nie odebrało mu władzy co przepowiedziała mu niegdyś wyrocznia. Zeus był jego szóstym dzieckiem, a trzecim synem. Rea nie mogąc się pogodzić ze stratą kolejnego dziecka od razu po urodzeniu zostawiła go na Krecie w grocie idyjskiej, a tam zajęła się nim Amaltea (według różnych podań była to koza, według innych nimfa). Tymczasem Rea dała mężowi kamień owinięty w pieluchy. Kronos myśląc, że połyka swoje dziecko uspokoił się. Pewnego razu złamał się róg Amaltei, Zeus pobłogosławił go tak, że od tamtego czasu z rogu dostać można było wszystko czego się potrzebowało - powstał tak róg obfitości. Zeus był jak tylko można było chroniony od ojcem. Aby ten nie usłyszał jego śmiechów i zabaw, kapłani Rei wykonywali nad nim hałaśliwe tańce wojenne. Gdy Zeus dorósł wydał tytanom bitwę. Rea podała swemu mężowi środek na wymioty, a on zwrócił dojrzałych bogów: Herę, Posejdona, Hestię, Demeter oraz Hadesa. Dorastali oni w żołądku Kronosa, a nie mogli zginąć - przecież bogowie byli nieśmiertelni. Tak zaczęła się Tytanomachia. Właśnie zmarła koza Amaltea. Zeus z jej skóry zrobił sobie tarczę, której nie przebije żaden pocisk znaną jako Egidę. Rodzeństwo pomogło Zeusowi wygrać nad dwunastoma tytanami, wtrącić ich do Tartaru lub inaczej ukarać: Atlas dźwigał za karę sklepienie niebieskie, a jego córka Kalipso była uwięziona na wyspie Ogygii, z której nie mogła się wydostać. po dziesięciu latach walk. Po Kronosie władcą został Zeus, ponieważ to wylosował a było to najcenniejszą nagrodą. Posejdon został bogiem mórz i oceanów, a Hades bogiem zmarłych.

Gigantomachia

Niema całkowitej pewności, co do tego jak powstali giganci. Według jednych zrodziły się z Eryniami, z krwi rozlanej przez okaleczonego Uranosa, według jednych byli to dzieci Gai i Tartara. Jednak jest pewne, że po klęsce tytanów byli zemstą matki ziemi za strącenie jej dzieci, tytanów, do Tartaru. Zagrozili bogom olimpijskim, więc ci musieli znowu walczyć. W przeciwieństwie do poprzedników, byli śmiertelni, lecz niemożliwi do zabicia z ręki boskiej. Atena wiedziała, że ta reguła nie tyczy się śmiertelników i poprosiła Heraklesa i Dionizosa, (który był jeszcze śmiertelnym), synów gromowładcy o pomoc. Przyczynili się do śmierci wielu tytanów w tym m.in. Otusa. Zeus też wykazał się odwagą. Gaja wydała dla wroga specjalne ziele, które miało uczynić wszystkich gigantów całkowicie nieśmiertelnymi, lecz władca nieboskłonu zgasił Selene (księżyc), Heliosa (słońce) i Eos (świt) oraz sam znalazł i zniszczył magiczną roślinę. Wraz z synem zabili Porfyriona za to, że próbował zgwałcić panią niebios - Herę. Poza tym uśmiercił jeszcze: Enkeladosa i Mimasa (według niektórych przyczynił się do tego Hefajstos). Ta wojna także zakończyła się zwycięstwem, a giganci zostali strąceni do Tartaru. 

Tyfonomachia 

Ta bitwa była najpewniej najtrudniejsza, jaką stoczył Zeus, chociaż przeciwnik był tylko jeden. Po klęsce Gigantów Gaja ze swoim małżonkiem zrodziła Tyfona.

Mity

  • Pewnego razu zakochał się w przystojnym chłopcu - Ganimedesie. Pod postacią orła sprowadził go na Olimp czyniąc go podczaszym rozdającym Nektar i Ambrozje na wielkich biesiadach i jednym z wielu jego kochanków.
  • Gdy druga żona Zeusa, Metyda, miała urodzić dziewczynkę została przez niego połknięta, po tym jak usłyszał przepowiednie Gai i Uranosa mówiącą, że kiedy jego żona urodzi córkę, później wyda na świat syna, który obali ojca. Jednak płód nie zginął. Pewien czas po tym wydarzeniu, gdy już ożenił się z Herą, zaczęła strasznie boleć go głowa i poprosił Hefajstosa, żeby roztłukł mu czaszkę. Wtedy z głowy gromowładcy wyskoczyła Atena, wydając przy tym okrzyk bojowy. Działo się to po Tytanomachii, ale na pewno wcześniej niż rozegrała się Gigantomachia.
  • Pojął Alkmenę pod postacią jej męża i spłodził z nią Heraklesa. Próbował nawet podstępem zmusić niczego nieświadomą Herę do wykarmienia nie swojego dziecka. Jednak ta się zorientowała, odtrąciła go, a z rozlanego mleka powstała droga mleczna, podczas gdy krople, które wpadły do wody stworzyły lilie wodne.
  • Hera była wściekła na męża za jego kochanki i kiedyś zdenerwowana ofuknęła Zeusa. Ten, także zdenerwowany, zawiesił ją na nieboskłonie, a Hefajstosa, który ją bronił, zrzucił z góry Olimp. Gdy w końcu jego syn wrócił, dał mu za żonę przepiękną Afrodytę w ramach rekompensaty za dawne krzywdy.
  • Gdy dowiedział się, że jego córka - Persefona, została uprowadzona przez Hadesa, a na ziemi z tego powodu zapanował głód, kazał bratu zwrócić Korę. Jednak ta spożyła kilka ziarenek granatu, gdy była w podziemiu, a to już na zawsze ją z nim związało. Gdy jest przy swej matce, Demeter panuje urodzaj i wiosna, gdy jest u boku Męża w Hadesie, na ziemi panuje zima.
  • Zeus przebaczył Iksjonowi zabicie członka rodziny i dokonaniu, jako pierwszemu spośród ludzi po potopie, pierwszego morderstwa. Zaprosił go na biesiadę bogów, a ten zamiast być wdzięczny, zaczął podkochiwać się w Herze. Pan niebios stworzył widziadło Hery, a Iksjon od razu począł z nim Centaury. Wszystko było jasne. Strącono niegodziwca w czeluści Tartaru, gdzie jest przyczepiony do wiecznie obracającego się płonącego koła.
  • Syzyf był królem dzisiejszego Koryntu. Był bardzo lubiany przez bogów, którzy zapraszali go nawet na Olimp w trakcie biesiad. Początkowo był nieśmiały, ale szybko odzyskał wiarę w siebie. Mógł nawet obsmarowywać swe ciało ambrozją i nektarem, przez co wyglądał na młodszego niżeli był w rzeczywistości. Jednak na drodzę do szczęścia staneła jego gadatliwość. Otóż opowiadał śmiertelnikom o jego przeżyciach w siedzibie bogów i słowa, które były adresowane tylko dla jego uszu. Bogowie nie byli zachwyceni, ale patrzyli na to przez palce, bo były to tylko drobnostki. Jednak Zeus zwierzył mu się w prywatnej sprawie, a on tego nie uszanował. Po wielu komplikacjach, Syzyf został odesłany do Tartaru, gdzie dźwiga  ciężki kamień na góre, ale to mu się nigdy nie udaje i kara trwa wieczność.
  • Tantal był królem Lidii, a na dodatkiem synem Zeusa, czego jednak nie docenił. Mimo iż jadł ambrozje i nektar, które czyniły go nieśmiertelnym i miał zaszczyt uczestniczyć w biesiadach bogów, nie uważał ich za lepszych od ludzi, nie będącymi wszechwiedzącymi. By się przekonać czy to prawda, zabił i ugotował przy pomocy starszych synów najmłodszego potomka, a następnie podał go zaproszonym bogom. Oczywiście Zeus i jego przyjaciele odkryli podstęp i odmówili zjedzenia młodzieńca, tylko Demeter zasmucona utratą Kory nieświadomie zjadła kawałek łopatki. Gdy go wskrzesili, miejsce łopatki zapełnili kościom słoniową, a samego Tantala zesłano do Tartaru, podczas gdy starszych synów, bóg Dionizos pozamieniał w wilki, by uchronić ich przed gniewem innych bóstw, ponieważ jako jedyny na Olimpie nie miał nic przeciwko kanibalizmowi.
  • Zeus pewnego razu zakochał się w pięknej królewny tyryjskiej i królowej kreteńskiej - Europie. Przybrał postać białego byka i odwiedził miejsce zabaw Europy i jej towarzyszek. Była wraz z innymi dziewczynami zafascynowana delikatnością i łagodnością zwierzęcia. Stwierdziła nawet, że może bezpiecznie go dosiąść. Gdy tylko znalazła się na plecach zakamuflowanego Zeusa, ten pobiegł aż za morze i doczekał się z kochanką potomstwa.
  • Zeus zakochał się w jednej, z towarzyszek Artemidy - Kallisto. Ponieważ przyjęła dziewictwo, nie mógł się pokazać w swojej boskiej formie, więc zmienił wygląd na wzór Artemidy.
  • Gdy Prometeusz złamał rozkaz Zeusa, dając ludziom ogień, król bogów przykuł to do skały Kaukazu, a nasyłany przez niego orzeł (według niektórych wersji sęp) wyjadał mu wątrobę.
  • Gdy Zeus zakochał się w Demeter zaczął ją gonić, a ona uciekać. Gdy zamieniła się w węża i wpęłzła do dziury w ziemi, Zeus także zamienił się w węża i wpełz do tej samej dziury i splodził z nią Persefonę.

Przydomki Zeusa

  • Horkios - prawy, sprawiedliwy
  • Ksenios - gościnny
  • Herkejos - patron osad, czuwa nad prawem własności i nierozerwalnością rodu lub gminy 
  • Hellenios - jako bóstwo narodowe, które spaja różne, często skłócone ze sobą greckie szczepy

Związki z kobietami i narodzone dzieci

Kobieta Dzieci
Alkmena Herakles
Antiopa Amfion, Zetos
Boetis bądź Aix Aigipan
Danae Perseusz
Demeter Persefona
Dia Peirithous
Dione Afrodyta
Egina Ajakos
Elara Tytios
Elektra Harmonia, Dardanos, Jazjon
Europa Minos, Radamantys, Sarpedon
Eurymedousa Myrmidon
Eurynome bądź Eunomia Charyty, Asopos
Gaja Agdistis
Himalia Spartaios, Kronios, Kytos
Hera Hefajstos, Ares, Hebe, Ejlejtyja, Enyo
Hybris Pan
Io Epafos
Kalliope Kabirowie
Kallisto Arkas
Kasjopeja Atymnius
Karme Britomartis
Lamia Achelois
Leda Kastor, Polideukes, Helena
Leto Apollo, Artemida
Maja Hermes
Metyda Atena
Mnemosyne Muzy
Niobe Argos
Otreis Meliteus
Pandora II Graekus
Persefona Zagreus, Melinoe
Pluto Tantal
Pyrrha Hellen
Selene Pandeja, Ersa, Nemea
Semele Dionizos
Tajgete Lakedajmon

Taleja

Palikowie
Temida Mojry, Hory, Nymfai
Thyia Magnes, Makedon
nieznana matka Ate, Litai, Aleteja, Kairos, Fasis, Arkejsjos, Saon

Główne miejsca kultu

  • Olimpia, jest to miejsce rozgrywania starożytnych igrzysk olimpijskich na cześć Zeusa. Znajduje się tam też świątynia tego boga, obecnie w ruinach. W środku znajdował się niegdyś 13-metrowy złoty posąg Zeusa trzymającego w ręku Nike wykonany przez Fidiasza.
  • Ateny, tamtejsza świątynia była w momencie ukończenia przez cesarza Hadriana największą w Grecji, znajdował się tam ogromny posąg Zeusa, kopia tego z Olimpii, obecnie z budowli zachowało się 15 kolumn.
  • Dodona, ośrodek kultu Zeusa i Dione, według mniej popularnej wersji mitu byli to rodzice pięknej Afrodyty.
  • Nemea, miejsce rozgrywania igrzysk nemejskich rok po igrzyskach olimpijskich, znajduje się tam (obecnie w ruinach) świątynia Zeusa Nemeios.

Ciekawostki

  • Zgodnie z mitologią grecką Zeus był sześciokrotnie żonaty zanim poślubił Herę

Literatura

Zobacz też:

Galeria


Advertisement